حسابداری پیمانکاری یکی از مهم‌ترین شاخه‌های حسابداری به شمار می آید و همانطور که از نام آن پیداست مختص شرکت‌های پیمانکاری است. اساس کار شرکت‌های پیمانکاری بر اساس نوع قرارداد بین کارفرما و پیمانکار بوده که در آن کالایی به فروش نمی‌رسد بلکه بر اساس پروژه توافقاتی حاصل می‌شود. حسابداری پیمانکاری به قدری مهم و با اهمیت است که نیاز به حسابدار خبره و کاربلد دارد تا بتواند از پس آن برآمده و محاسبات را دقیق و با دقت انجام دهد. از این رو در ادامه به مبحث حسابداری پیمانکاری چیست؟ پرداخته‌ایم.
شرکت پیمانکاری
پیمانکار شخصی است که مسئولیت‌هایی را به عهده دارد و در قرارداد با اشخاص حقیقی به عنوان کارفرما موظف است فعالیت‌هایی را انجام دهد که ممکن است در زمینه ساختمان، راه و ترابری، نفت و گاز، آب، تاسیسات و تجهیزات، صنعت و معدن و … باشد. قراردادهای پیمانکاری بر اساس نوع و حجم فعالیت، نحوه پرداخت هزینه‌ها و … متفاوت بوده که حسابداران بر اساس قراردادهای شرکت پیمانکاری حسابداری را انجام می‌دهند. انواع قراردادهای پیمانکاری عبارتند از:
- دائمی
- سنجشی
- مدیریتی
- پرداخت کلی
- مدیریت پروژه
- ساخت و توسعه
- طراحی و ساخت
هر کدام از انواع قرارداد، اسناد و معاملات مالی مختلفی دارند که فرد حسابدار برای انجام کار به آن نیازمند است در نتیجه باید با تمامی انواع قرارداد آشنایی داشته باشد تا بتواند به محاسبه دقیق مباحث مالی بپردازد که این امر ضرورت مدیریت و محاسبه هزینه‌ها را نشان می‌دهد. نوع حسابداری انجام شده حسابداری پیمانکاری نام دارد.
مفهوم حسابداری پیمانکاری چیست؟
پیمانکاران برای تهیه اسناد و اطلاعات مربوط به هزینه و درآمد نیاز به بررسی دقیق و شفاف دارند طوریکه تمام فعالیت‌های اقتصادی محاسبه شود. فعالیت‌های پیمانکاران در بازه زمانی مشخص و با هزینه‌های قابل پیش بینی انجام می‌شود که در این میان امکان تغییر قیمت‌ها به دلیل نوسانات وجود دارد. پیمانکاران به نوعی از حسابداری نیاز دارند تا نیازهای آنان را برآورده کند که به آن حسابداری پیمانکاری گفته می‌شود. بدون حسابداری پیمانکاری، فعالیت‌های پیمانکاران به نتیجه نخواهد رسید و حتی ممکن است باعث لغو پروژه شود.
حسابداری پیمانکاری بر اساس نوع قرارداد میان پیمانکار و کارفرما مشخص شده که نوع قرارداد شیوه محاسبه امور مالی را مشخص می‌کند. حسابدار پیمانکاری باید اطلاعات کافی در خصوص قوانین قراردادهای پیمانکاری، قوانین مالیاتی، پیمان‌های ارزی، و غیره داشته باشد تا بتواند هزینه‌های مستقیم، غیر مستقیم و نامرتبط را دسته بندی کرده و گزارش دهد. همچنین باید تمام این موارد را به صورت دقیق محاسبه و ارزیابی کند تا خروجی کار گزارش کاملی از هزینه‌ها، سود و زیان و مخارج باشد.
وظایف حسابداری پیمانکاری چیست؟
دانستیم حسابداری پیمانکاری چیست اما وظایف وی کدامند؟
حسابداران شرکت‌های پیمانکاری باید بر تمام قوانین پیمانکاری احاطه داشته باشند تا با توجه به نوع فعالیت و سطح پروژه به امور مالی رسیدگی کرده و اصول حسابداری را انجام دهند. وظایف حسابداری پیمانکاری عبارتند از:
- طراحی کدینگ حساب‌ها
- تفکیک پروژه نسبت به هزینه
- ثبت هزینه‌ها
- ثبت اسناد تنخواه
- ثبت پیش دریافت‌ها
- ثبت دفاتر قانونی پیمانکاری
- کنترل ورود و خروج انبار
- تحویل گزارشات و اطلاعات مالی به کارفرما
- ارائه لیست بدهکاران و بستانکاران به پیمانکار بر اساس تفکیک پروژه
روش‌های حسابداری پیمانکاری چیست؟
برای محاسبه دقیق هزینه و درآمد دو روش کلی وجود دارد که روش‌های حسابداری پیمانکاری نامیده می‌شوند:
حسابداری پیمانکاری روش کار تکمیل شده
در روش کار تکمیل شده، طبق مدارک و شواهد (نه بر اساس پیش بینی‌های قبلی) درآمد و سود ناخالص پروژه به صورت یکجا و یکباره به کارفرما ارائه شده و هزینه‌های بعد از اتمام بخش عمده پروژه یا پس از اتمام کامل دریافت شود. بعد از امضای قرارداد، تمامی مخارج مربوطه محاسبه شده و با تکمیل آن خاتمه می‌یابد. مزیت حسابداری پیمانکاری تکمیل شده، محاسبه سود ناخالص پس از اتمام پروژه است اما در قراردادهای بلند مدت سود پیمان ناخالصِ چند سال در یک سال مالی پرداخت شده که امکان بروز ضریب مالیاتی برای پیمانکار وجود دارد که مالیات بر درآمد به وی تعلق می‌گیرد.
حسابداری پیمانکاری درصد پیشرفت کار
با توجه به وجود انواع قرارداد از روش درصد پیشرفت کار در حسابداری پیمانکاری استفاده می‌شود. هنگامی که در طول بازه زمانی پروژه انجام شده به درصد مشخصی برسد صورت مالی انجام شده به کارفرما ارسال می‌شود و در پایان هر دوره مالی، سود ناخالص قرارداد هم به آن اضافه می‌شود. کارفرما از پیشرفت کار توسط پیمانکار مطمئن می‌شود و موظف است بر اساس با توجه به نرخ‌های توافق شده در قراردادها، هزینه‌ها را پرداخت کند.
هزینه‌ها طبق سود و زیانی که اتفاق افتاده است محاسبه می‌شوند که اگر پیش بینی نشده و غیر مترقبه باشد، پروژه را به تعویق می‌اندازند که ایراد روش حسابداری پیمانکاری بر اساس درصد پیشرفت کار به شمار می‌آید. کارفرما می‌تواند هزینه‌های پروژه را به مرور به پیمانکار پرداخت کند که ریسک نوسانات قیمت برای پیمانکار کمتر می‌شود.
انتخاب روش مناسب حسابداری پیمانکاری چیست؟
قراردادهای کوتاه مدت معمولا کمتر از یک سال زمان می‌برند اما قراردادهای بلند مدت بیش از یک سال بوده که باید سود محقق شده تعیین شود. شرکت پیمانکار مبلغ دریافت شده به ازای کار و سود حاصل شده را تفکیک کرده تا به صاحبان سهام سود تعلق گیرد. انتخاب روش حسابداری پیمانکاری دلخواه نیست و طبق شرایطی که شرکت با آن مواجه است انتخاب می‌شود. روش انتخاب شده باید تا انتهای پروژه ادامه داشته باشد.
اصطلاحات رایج در حسابداری پیمانکاری چیست؟
در حسابداری پیمانکاری اصطلاحاتی وجود دارد که هر حسابداری باید با آن آشنایی داشته باشد، از جمله:
- قرارداد مقطوع: منظور از قرارداد مقطوع در حسابداری پیمانکاری چیست؟ در قراردادهای مقطوع تمامی دستمزدها و هزینه‌های واحدهای پیمانکاری ثبت می‌شوند که برای جبران خسارت‌های احتمالی و افزایش قیمت‌های مواد اولیه هم ماده‌ای درنظر گرفته می‌شود.
- قرارداد دست دوم: پیمانکاران بخشی از کارها مانند رنگ‌کاری، جوشکاری و … را به پیمانکاران دیگری واگذار می‌کنند که صورت قرارداد بین آن‌ها از نوع قرارداد دست دوم است.
- کار گواهی نشده: وقتی پروژه‌ای که به پیمانکار واگذار می‌شود از کیفیت خوب و پیشرفت مطلوبی برخوردار نباشد، کار گواهی نشده نامیده می‌شود.
- قرارداد امانی: در این نوع قراردادها، پیمانکار بهای تمام شده‌ای را قبول می‌کند که حاشیه سود به آن اضافه شده است که ممکن است این مبلغ ثابت یا درصدی باشد.
- شاخص: شاخص عددی است که به صورت درصدی قیمت هر دوره نسبت به دوره پایه را مشخص می‌کند.
- ناظر مقیم: به ناظری که به صورت کتبی توسط کارفرما به پیمانکار معرفی شده است ناظر مقیم گفته می‌شود. ناظر مقیم معمولا به صورت دائمی در محل پروژه اقامت داشته و بر امور نظارت دارد.
- دستگاه نظارت: ممکن است توسط کارفرما گروهی از افراد به صورت کتبی برای نظارت بر پروژه‌ها معرفی شوند که دستگاه نظارت نام دارند.
